เหตุเกิดที่พะเยา…หยดเลือดเปลี่ยนชีวิต

“กาลครั้งหนึ่ง ชาวนากลุ่มหนึ่ง พากันไปบริจาคเลือดเพื่อช่วยชีวิตญาติ แต่พบว่าเลือดของตนเองไม่สะอาด ปนเปื้อนสารเคมีจากการทำนา และวันนั้น หยดเลือดเปลี่ยนชีวิตทุกคน”

กลุ่มผลิตข้าวอินทรีย์เทียนแก้ว ตำบลบ้านตุ่น อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา เป็นอีกหนึ่งกลุ่มมีส่วนร่วมพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน และเครือข่ายแรงงานนอกระบบ มูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงาน และอาชีพ หรือ Homenet Thailand

ป้าผัดแก้ว งามเมือง ผู้ก่อตั้งกลุ่ม เล่าถึงที่มาของการปรับเปลี่ยนนาข้าวสารเคมีมาทำนาข้าวอินทรีย์

ป้าผัดแก้ว งามเมือง ผู้ก่อตั้งกลุ่ม เล่าถึงที่มาของการปรับเปลี่ยนนาข้าวสารเคมีมาทำนาข้าวอินทรีย์

“คนในหมู่บ้านประสบอุบัติเหตุ ญาติพี่น้อง 10 คนพากันไปบริจาคเลือดที่โรงพยาบาล ปรากฏว่า ได้เลือดจาก 1 คนเท่านั้น อีก 9 คน เลือดมีสารพิษเจือปนทั้งหมด ชาวบ้านกลับมาคุยกันว่า วิถีชีวิตของชาวบ้านเป็นอย่างไร หากเรายังต้องทำนาใช้สารเคมี พวกเราก็ยังเป็นเช่นนี้”

ขณะนั้นปี 2529 ป้าผัดแก้วจำได้แม่นยำ ที่มาของการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต

“การปรับเปลี่ยนมาทำนาอินทรีย์ ล้มลุกคลุกคลาน บางคนเข้าใจ บางคนไม่เข้าใจ”

ต้องปลดล็อก ให้ชาวนาเข้าใจปัญหาการใช้สารเคมีต่อสุขภาพ ทั้งสารเคมีกำจัดแมลง และวัชชพืช จึงขอความช่วยเหลือจากหมอ

“โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) มาตรวจเลือดทุก 6 เดือน ตรวจแล้ว ใครอยู่ในภาวะเสี่ยงบ้าง”

ป้าผัดแก้ว งามเมือง ผู้ก่อตั้งกลุ่ม

ชาวบ้านจึงเข้าใจปัญหา ที่นารวม 500 ไร่ ค่อย ๆ ปรับเปลี่ยนมาทำนาอินทรีย์ ใช้เวลา 5 ปี กว่าจะเป็นนาอินทรีย์จริง ๆ ต่อมากรมการข้าว เข้ามาสนับสนุนจนได้จดทะเบียนมาตรฐานการผลิตข้าวอินทรีย์ใช้ชื่อว่า กลุ่มผลิตข้าวอินทรีย์บ้านดอกบัว ข้าวอินทรีย์ มีทั้งข้าวหอมมะลิ ข้าวไรซเบอรี่ ข้าวหอมแดง ข้าวกล้อง และข้าวก่ำลืมผัว

ต่อมาปี 2554 เข้าร่วมเครือข่ายแรงงานนอกระบบ เริ่มทำผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ จากข้าว ในชื่อ “กลุ่มข้าวอินทรีย์เทียนแก้ว” พัฒนาผลิตภัณฑ์จากข้าว สบู่จากน้ำมันข้าว ข้าวกล้องงอกพองกรอบ และมีงานจักสานภูมิปัญญาของชุมชน

ปี 2555 จัดตั้งเป็นสหกรณ์การเกษตรปฏิรูปที่ดินบ้านดอกบัวจำกัด ปัจจุบันเป็นโอท็อป 5 ดาว และต้นแบบหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงของจังหวัดพะเยา

กว่า 30 ปี ความสำเร็จที่จับต้องได้คือ สุขภาพดี จิตใจก็ดีตามสุขภาพ ลดความเสี่ยงจากมะเร็ง ลดสารเคมีในลำน้ำห้วยตุน ซึ่งเป็นต้นน้ำกว๊านพะเยา และลดต้นทุนการผลิต ลบภาพชาวนาปลูกข้าวขายมีแต่หนี้สิน

“ลดสารเคมี คือลดรายจ่าย ปลดหนี้สินด้วย”

วิกฤตแรงงานในเมืองครั้งใหญ่ เกิดขึ้นจากการที่รัฐบาลล็อคดาวน์ป้องกันโควิด19 ทำให้แรงงานจำนวนมากตกงาน ตัดสินใจกลับบ้าน สู้ชีวิตที่บ้านแบบไม่ได้วางแผนล่วงหน้า แต่ที่ชุมชนบ้านบัว ลูกหลานกลับบ้าน อยู่ได้ เลี้ยงวัว ควาย ทำจักสานสุ่มไก่ ซึ่งเป็นสินค้าขายดีของชุมชน

ปัจจุบันลูกของป้าผัดแก้ว จบปริญญาโท มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กลับมาช่วยกันพัฒนาเกษตรอินทรีย์ ทำฟาร์มวัว ทำระบบโคกหนองนา เสมือนอิฐก้อนแรกวางรากฐานเศรษฐกิจชุมชนบทฐานภูมิปัญญา และต่อยอดพัฒนาผลิตภัณฑ์จากข้าวอินทรีย์ต่อไป