โครงการวิจัยเชิงปฏิบัติการรูปแบบการสร้างอำนาจต่อรอง
เพื่อสุขภาวะของแรงงานแพลตฟอร์มส่งอาหารและแรงงานในกิจการขนส่ง
การปรากฏตัวของไรเดอร์ในพื้นที่ทางสังคม ในช่วงใกล้ที่ผ่านมาเป็นไปอย่างเร้าใจ คนทำงานหน้าใหม่ในเสื้อยูนิฟอร์มหลากสีของบริษัทแพลตฟอร์ม ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของการสัญจรบนท้องถนน ภาพการจอดรถรองานของกลุ่มไรเดอร์ใกล้ร้านอาหาร ลานห้างสรรพสินค้า มุมถนน กลายเป็นภาพชินตา คนงานกลุ่มใหม่ชิงพื้นที่ข่าวในสื่อ ด้วยเรื่องราวหลายหลายรูปแบบ นับตั้งแต่อุบัติเหตุบนท้องถนน เรื่องราวสะเทือนใจในการทำงาน ไรเดอร์แม่ลูกอ่อน ไรเดอร์โหมงานหนักวูบเสียชีวิต เรื่องราวประทับใจจากวีรกรรมของไรเดอร์ และบางบทบาทที่ไรเดอร์เป็นผู้ร้าย สกู๊ปหรือสารคดีสะท้อนชีวิตการทำงานของไรเดอร์ กลายเป็นหัวข้อสำคัญที่ปรากฏในสื่อน้อยใหญ่ ในยูทูปมียูทูปเบอร์หลายคนมีชื่อเสียงจากการทำคอนเทนต์สื่อสารกับไรเดอร์ กลุ่มไรเดอร์ยังพาตัวเองเข้าไปร่วมเหตุการณ์ในโอกาสต่างๆของหน่วยราชการหรือเอกชน เช่น การอบรมลดอุบัติเหตุ การสัมมนาทางวิชาการ การเข้าร่วมกับกิจกรรมกับแรงงานกลุ่มอื่น ตลอดจนการชุมนุมประท้วงของไรเดอร์กลุ่มต่างๆที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง และดูจะได้รับความสนใจจากสื่อมวลชนมากกว่าแรงงานกลุ่มอื่นๆ โดยเปรียบเทียบ
หากติดตามความเคลื่อนไหวของกลุ่มไรเดอร์ใกล้ชิดมากขึ้น จะพบว่ากลุ่มไรเดอร์สามารถสร้างพื้นที่สื่อสารสาธารณของตนเองในโลกออนไลน์ มีเพจเฟสบุ๊คของไรเดอร์หลายกลุ่ม บางเพจมีผู้ติดตามนับแสนราย มีทีมแอดมินนำเสนอข่าวสารและมอนิเตอร์ข่าวตลอดวัน บางช่วงไลฟ์สดเหตุการณ์สำคัญของกลุ่ม บางเพจนำเสนอประเด็นสิทธิและสวัสดิการแรงงาน ปลุกความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของแรงงาน การวิพากษ์วิจารณ์ทางการเมือง สร้างคอนเทนต์รณรงค์ของตัวเอง และขยายช่องทางสื่อสารออกไปยังแพลตฟอร์มยอดนิยม อย่าง ทวิตเตอร์ ติ๊กต๊อก และในห้วงเวลาสำคัญเมื่อนัดหมายชุมนุม เพจต่างๆทำหน้าที่เป็นสื่อมวลชนของไรเดอร์ ทำหน้าที่ระดมกำลัง รายงานความคืบหน้า เปิดเวทีถกเถียงสาธารณะ และติดตามประเมินผล
ที่ผ่านมา การศึกษาภาคสนามของเราทำให้พบอีกว่า กลุ่มไรเดอร์มีพื้นฐานจากกลุ่มที่พบปะเห็นหน้ากันในย่านทำงาน รวมกลุ่มกันอย่างไม่เป็นทางการ เน้นความสัมพันธ์แนวราบ ปัจจัยพื้นฐานสู่การรวมตัวคือการช่วยเหลือกัน เช่น ยามเกิดอุบัติเหตุ รถเสีย มีเรื่องกระทบกระทั่งกับวินมอเตอร์ไซค์ ไปจนถึงไขข้อข้องใจปัญหาเทคนิคการทำงาน กลุ่มย่านต่างๆในกรุงเทพฯ เริ่มต้นจากกลุ่มเล็กๆ สื่อสารกันผ่านไลน์กลุ่มของตน จากนั้นกลุ่มย่านรู้จักกันผ่านการเป็นสมาชิกกลุ่มไลน์ของกลุ่มอื่น บางกลุ่มขยายตัวจนนำไปสู่การจัดทำเพจสาธารณเพื่อสื่อสารกับวงกว้าง ในทางกลับกันบางกลุ่มเริ่มจากการทำเพจสาธารณะ และใช้เพจเป็นช่องทางจัดตั้งกลุ่มย่อยที่พบหน้าค่าตากันในพื้นที่ต่างๆ นอกจากนั้นพบว่าไรเดอร์แต่ละคนมักเป็นติดตามหลายเพจในเวลาเดียวกัน ทำให้เกิดเครือข่ายทางสังคมออนไลน์และภาคพื้นดิน ถักทอกันข่ายใยในวงกว้าง
การปรากฏตัวและการรวมกลุ่มของไรเดอร์มีความน่าสนใจหลายประการ การรวมกลุ่มจากความต้องการช่วยเหลือกัน หรือเพื่อนช่วยเพื่อน (mutual aid) เป็นพื้นฐานของการรวมกลุ่มโดยทั่วไป ข้อดีของกลุ่มช่วยเหลือกันคือ ความไม่เป็นทางการ การตอบโจทย์ชีวิตและการทำงาน ความสัมพันธ์แนวราบ และยืดหยุ่น แต่ข้อจำกัดคือ ความไม่ยั่งยืน และไม่ทะลุทะลวงปัญหาเชิงโครงสร้าง ในอีกแง่หนึ่ง การรวมกลุ่มของไรเดอร์ จุดคำถามเรื่องความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน (solidarity) ความร่วมไม้ร่วมมือของไรเดอร์จะเรียกว่าความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน และจะพัฒนาไปสู่ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของขบวนการแรงงานได้หรือไม่ การรวมกลุ่มจะพัฒนาไปสู่การเป็นสถาบันที่มั่นคงอย่างสหภาพแรงงานได้หรือไม่ การเคลื่อนไหวรวมหมู่ที่ใช้ช่องทางออนไลน์เป็นเครื่องมือสำคัญ ทำให้การเคลื่อนไหวของไรเดอร์แตกต่างกับการเคลื่อนไหวของขบวนการแรงงานในอดีตอย่างไร จะให้บทเรียนกับการเคลื่อนไหวของแรงงานในอนาคตอย่างไร
ทั้งหมดนี้คือประเด็นที่เราจะหาคำตอบ และนำเสนอต่อสาธารณะ ในช่วงต่อไป โครงการวิจัยเชิงปฏิบัติการรูปแบบการสร้างอำนาจต่อรองเพื่อสุขภาวะของแรงงานแพลตฟอร์มส่งอาหารและแรงงานในกิจการขนส่ง
ดำเนินโครงการโดยนายพฤกษ์ เถาถวิล และนายวรดุลย์ ตุลารักษ์
ภายใต้โครงการพัฒนาความรู้และความเข้มแข็งกลุ่มแรงงานนอกระบบเพื่อสุขภาวะ
มูลนิธิชุมชนท้องถิ่นพัฒนา สนับสนุนโดยสำนักงานกองทุนสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
